-
1 ычкыну
неперех.1) вырыва́ться/вы́рваться (из рук, толпы), высвобожда́ться/вы́свободиться ( из объятий); срыва́ться/сорва́ться (с цепи, крючка, верёвки), отрыва́ться/оторва́ться (от скалы, привязи) || высвобожде́ние, срыва́ниеишек күгәннәреннән ычкынган — дверь сорвала́сь с пе́тель
җәядән ычкынган укны тотып булмый — посл. сло́во не воробе́й, вы́летит - не пойма́ешь (букв. вы́пущенную стрелу́ не пойма́ешь)
2) отцепля́ться/отцепи́ться, расцепля́ться/расцепи́ться (о вагоне, тросе, прицепе), отстёгиваться/отстегну́ться, расстёгиваться/расстегну́ться (о пуговице, кнопке, ремне, воротнике); отка́лываться/отколо́ться, отшпи́ливаться/отшпи́литься (о булавке, банте); размыка́ться/разомкну́ться (о цепи т. п.) расходи́ться/разойти́сь ( о шве); отмыка́ться/отомкну́ться (о штыке и т. п.) || отцепле́ние, отце́пка, расце́пка, расцепле́ние; отстёгивание, расстёгивание, отка́лывание, размыка́ние, расхожде́ние3) соска́кивать/соскочи́ть, выска́кивать/вы́скочить; слета́ть/слете́ть (о часовой пружине, тапочке); сходи́ть/сойти́ (о колёсах трамвая - с рельсов, нити - со шпульки); спуска́ться/спусти́ться (о петле на чулке, перчатке, свитере и т. п.)4) разг. прорыва́ться/прорва́ться тж. безл. || проры́вбуа ычкынган — плоти́ну прорва́ло
5) перен. освобожда́ться/освободи́ться (от цепи, сети); отде́лываться/отде́латься (от кого-чего-л.); вывёртываться/вы́вернуться, выкру́чиваться/вы́крутиться, выпу́тываться/вы́путаться ( из затруднительного положения) || освобожде́ние6) перен.; разг. сма́тываться/смота́ться, удира́ть/удра́ть, улизну́ть; махну́ть (куда-л.)вакытында ычкыну — смота́ться во́время
җыелыштан ычкыну — улизну́ть с собра́ния
авылга ычкыну — махну́ть в дере́вню
7) уходи́ть/уйти́, ускольза́ть/ускользну́ть ( о благоприятном моменте)8) перен.; разг. слета́ть/слете́ть ( с места работы), лиша́ться/лиши́ться (какой-л. должности, места работы) || лише́ние9) перен. срыва́ться/сорва́ться, вырыва́ться/вы́рваться, слета́ть/слете́ть (с губ, уст, языка)10) перен.; прост. тро́нутьсябик сәер сөйләшә: әллә ычкынган инде — говори́т о́чень стра́нно: мо́жет, тро́нулся
11) перен.; прост. подыха́ть/подо́хнуть; отда́ть концы́12) в повел. ф. ычкын убира́йся! отча́ливай! прова́ливайычкыну моннан — ! прова́ливай отсю́да! вон отсю́да!
•- ычкынып китү
- ычкынып кую
- ычкынып чыгу
- ычкынып төшү
- ычкынырга тырышу••ычкыну күз алдымнан! — с глаз доло́й!
-
2 ычкыну
sıvışmak -
3 ычкыну
гл1. высвобождаться, вырываться (из рук)2. отцепляться (вагон), расстёгиваться (воротник), отколоться, размыкаться (цепь), отвязываться (от привязи)3. перен освобождаться, выкручиваться4. перен уходить, ускользать (благоприятный момент)5. перен сматываться, удирать6. перен умереть, отдать концы7. в повел форме ычкын убирайся, проваливай -
4 ычкыну
1. loskommen; los werden; sich losreißen; sich befreien; entschlüpfen2. sich loshaken; sich entkuppeln -
5 баудан ычкыну
сорва́ться с при́вязи, см. тж. бәйдән ычкыну -
6 авыздан ычкыну
1) быть проговорённым (о секрете, тайне и т. п.); быть разбо́лтанным (вы́болтанным прост.), обмо́лвиться, прогова́риваться, проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться2) (с языка́) срыва́ться/сорва́ться; быть обро́ненным (проро́ненным, проговорённым) (о слове, фразе, обещании и т. п.); обмо́лвиться, прогова́риваться/ проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться; роня́ть/ урони́ть -
7 бәйдән ычкыну
1) освобожда́ться от при́вязи, отвя́зываться2) перен.сорва́ться с цепи́ -
8 кулдан ычкыну
1) отби́ться от рук, вы́йти из повинове́ния; станови́ться непослу́шным2) ускользну́ть (о благоприятном моменте, драгоценном времени и т. п.) -
9 sıvışmak
ычкыну; кыяклау -
10 сорваться
сов.1) төшү, ычкыну, ычкынып төшү2) ( обрушиться) ишелеп төшү; ( упасть) егылып төшү3) ычкыну, ычкынып китү4) перен. үзеңне кулдан ычкындыруон сорвался и наговорил много лишнего — ул үзен кулдан ычкындырган да урынсызга әллә ниләр әйтеп ташлаган
5) [кинәт] ычкыну, [ихтыярдан тыш] ычкыну, [ялгыш] ычкыну6) бозылу, сөртелү7) перен.; разг. уңмау, барып чыкмау8) перен.; разг. уңышсызлыкка дучар булу•- будтос цепи сорвался
- словно с цепи сорвался -
11 вырваться
сов.1) ( оторваться) ертылып чыгу, ертылып төшү, ертылу2) ычкыну, ычкынып чыгу, ычкынып китү3) ( выпасть) төшеп китү, ычкыну, ычкынып китү4) котылып чыгу, качу5) атылып чыгу6) ычкыну, ычкынып китү7) [алга] чыгу, [алга] китү; аерылу• -
12 чылбыр
сущ.1) цепь, цепо́чка || цепно́й, цепо́чныйякорь чылбыры — я́корная цепь
сәгать чылбыры — цепо́чка часо́в
чылбыр буыны — цепно́е звено́
чылбыр реакциясе — цепна́я реа́кция
2) око́вы, пу́ты, кандалы́3) тех. цепь (устройство, состоящее из ряда соединённых элементов, образующих непрерывную линию, путь)идарә итү чылбыры — цепь управле́ния
чылбыры бушау — ослабле́ние (разба́лтывание) це́пи
телефон чылбыры — телефо́нная цепь
••чылбырдан ычкыну — сорва́ться с цепи́; см. тж. бәйдән ычкыну
-
13 вывернуться
сов.1) разг. борылып чыгу2) разг.; см. вывихнуться3) әйләнү, әйләнеп чыгу4) (выскользнуть из чьих-л. рук) шуып чыгу, ычкыну, ычкынып китү5) перен. ( выйти из затруднительного положения) котылу, ычкыну, ычкынып котылу -
14 махнуть
сов.1) однокр. ( чем) болгап кую, селтәп кую2) разг. ташлану, ыргылу; сикерү3) прост. китү, көтмәгәндә китеп бару, ычкыну• -
15 убраться
сов.1) разг. җыештырыну2) прост. китү, чыгып китү, ычкыну3) уст. ( нарядиться) киенү, киенү-ясану, бизәнү -
16 ускользнуть
сов.1) шуып төшеп китү, шуып кулдан ычкыну2) перен.; разг. ( уйти незамеченным) таю, шылу, сызу, ычкыну, качып китү3) перен. ( от кого-чего) күренмичә калу, сизелмичә калу, читтә калу, төшеп калу4) перен.; разг. ( от чего) (уклониться) тайпылу, качу -
17 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
18 акыл
сущ.1)а) ум, ра́зум; интелле́кт || у́мственный (труд), интеллектуа́льныйакыл яшьтә түгел - башта — (посл.) ум не в во́зрасте, а в голове́
акыл зәгыйфьлеге — у́мственная сла́бость
б) ум, рассу́док, рассуди́тельность || у́мственный, рассу́дочный ( анализ)в) благоразу́мие, рассуди́тельность; созна́ние, созна́тельностьакылың кайда иде соң синең? — где́ же была́ твоя́ рассуди́тельность (благоразу́мие)?
г) ум, разу́мность, (как сле́дствие о́пыта) ум-ра́зум, му́дрость; умудрённостьпрактик акыл — практи́ческий ум (му́дрость, умудрённость)
мәкальдә чагылган тирән акыл — глубо́кая му́дрость, отражённая в посло́вице
2) разг.а) мысль, иде́якаян килде әле сиңа бу акыл ? — отку́да у тебя́ э́та мысль?
б) сове́т, наставле́ниеаның акылы белән йөрсәң... — бу́дешь его́ слу́шаться... (ещё и не то бу́дет)
ата-ана акылын тоту — приде́рживаться (слу́шаться) роди́тельского наставле́ния
3) в знач. нареч. акылга у́мственно, интеллектуа́льно, в у́мственном (интеллектуа́льном) отноше́нии (созреть, подняться); по уму́ (уму́-ра́зуму), умо́м ( быть выше или ниже кого)акылга бер чамарак алар — у́мственно они́ почти́ одина́ковы
акылга үсү — вы́расти (созре́ть) у́мственно
4) в функ. сказ. акылында вменя́емый спец. (преступник, подсудимый)•- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау••акыл алдан йөрү — быть сообрази́тельным (сметли́вым, предусмотри́тельным, дальнови́дным, дога́дливым), быть спосо́бным предви́деть (предусмотре́ть)
акыл арттан йөри — ≈≈ за́дним умо́м кре́пок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белән эш итүчән — рассуди́тельный; толко́вый
акыл бизмәненә салу (салып үлчәп карау) — в голове́ (уме́) взве́шивать (взве́сить, прики́дывать/прики́нуть); см. тж. акыл белән уйлап карау
акыл булсын — пусть (э́то) бу́дет (послу́жит) уро́ком; э́то кому́ нау́ка (на бу́дущее); что́бы (впредь) непова́дно бы́ло ( кому)
акыл җиңеләю — см. акылга җиңеләю
акыл җитү — сообрази́ть ( что), догада́ться ( о чём), доду́маться ( до чего), умудри́ться, ухитри́ться
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл кергән — умо́м (у́мственно) вы́рос; умудрён ( жизненным опытом); в (при) своём (здра́вом) уме́; со свои́м умо́м
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по веле́нию ума́ (делать что, поступать как), по веле́нию (тре́бованию) рассу́дка
акыл өләшкәндә йоклап калган (йоклап биләмдә, урманда, мич башында калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл өләшү — см. акыл өйрәтү 2)
акыл сата башлау — ирон. зау́мничать, зау́мничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңеләю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акылга зәгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга муафыйк — см. акылга ятышлы 1)
акылга (акылы) үсмәгән — умо́м не вы́шел
акылга туймаган — см. акылсыз 1) а), 2)
акылга утыру — см. акыл керү
акылга яту — каза́ться (показа́ться, представля́ться) разу́мным (благоразу́мным, рациона́льным, логи́чным)
акылга өйрәтү — см. акыл өйрәтү
акылдан шашкан — см. акылдан язган
акылдан шашу — см. акылдан язу
акылдан ычкыну — прост.; см. акылдан язу
акылны алу — см. акылдан яздыру
акылны башка җыю — см. акылны җыю
акылны эчү — прост. ра́зум (ум) пропива́ть (пропи́ть)
акылны югалту — см. акылдан язу 3)
акылы бармакка урарлык (чорнарлык) та юк — ума́ ни на грош у него́
акылы кыска — ум ко́роток ( у кого)
акылы (акылга) сау — в себе́, в здра́вом уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке
акылы эшли — голова́ ( чья) рабо́тает (ва́рит, сообража́ет)
акылың алтын икән — ирон.; шутл. ишь како́й, у́мный (у́мник, у́мница) (вы́искался, нашёлся), губа́ не ду́ра; ишь чего́ захоте́л (... куда́ махну́л)
акылы үзе белән — семь пя́тниц на неде́ле
- акыл алу- акыл белән уйлап карау
- акыл бирү
- акыл җитмәслек
- акыл җитми
- акыл иясе
- акыл йөртеп карау
- акыл йөртү
- акыл керү
- акыл сату
- акыл китү
- акыл өйрәтү
- акылга өйрәтү
- акыл сайлыгы
- акылга җиңел
- акыллы җиңел
- акылга җиңеллелек
- акылга җиңеләю
- акылга килү
- акылга сай
- акылы сай
- акылга сайлык
- акылга сыймау
- акылга таман
- акылы таман
- акылга таманча
- акылы таманча
- акылга утырту
- акылга ятышлы
- акылдан язган
- акылдан яздыру
- акылдан язу
- акылдан язып
- акылдан язар дәрәҗәдә
- акылны җыю
- акылы башында
- акылында
- акылы камил
- акылы төштән соң
- акылы үзе белән
- акылы үзендә
- үз акылы үзендә -
19 бау
сущ.1) верёвка, вервь, кана́т, арка́н, жгут, шнур, завя́зка••бауның - озыны, сүзнең кыскасы яхшы — посл. (букв. верёвка хороша́ дли́нная, а речь - коро́ткая)
бауга бау ялганыр, дауга дау ялганыр — посл. ссо́ра рожда́ет ссо́ру (букв. верёвка привя́зывается к верёвке, ссо́ра - к ссо́ре)
2) диал. рядо́к, вало́к ( на покосе)(чабылган) печән баулары — валки́ (ско́шенного) се́на
3) вя́зка, свя́зка, оха́пка, ни́зкабер бау утын — вя́зка (вяза́нка) дров
бер бау суган — ни́зка лу́ку
бау булып очу — лете́ть верени́цей ( о птицах)
5) ист. объедине́ние племён; ни́зшее администрати́вное деле́ние ( у сибирских татар и ногайцев)•- бау ишү- бау үрү
- бау салу
- бау сикерү
- бауга салу
- бауда тору
- баудан ычкыну -
20 бәй
I сущ.; преимущ.в косв. ф.1) при́вязьбозау бәеннән ычкынган — телёнок освободи́лся от при́вязи; телёнок отвяза́лся
бәйсез утлау — пасти́сь без при́вязи ( о корове)
2) тесёмка, завя́зкабүрек бәе — тесёмка ша́пки
алъяпкыч бәе — завя́зка фа́ртука
•- бәйдән ычкыну II сущ.; ист.1) бей, господи́н бәй сарайлары сара́и (дворцы́) бе́ев (госпо́д)2) обраще́ние к мужчи́не в сочета́нии с его́ со́бственным и́менем ( в смысле господин)III межд.; употр.при убаюкивании (повторением или в сочетании с әлли-бәлли (баю-бай) и др. словами)бәй йокла, улым, син йокла — ба́ю-ба́й, усни́, сыно́чек, ты усни́
әлли-бәлли, бәлли-бәй — ба́ю-ба́юшки-баю́
- бәй итүIV межд.ба; какбәй, син һаман китмәдеңмени әле? — ба, ты ра́зве не ушёл ещё?
См. также в других словарях:
ычкыну — 1. Кидерелгән, эләктерелгән, ялганган, ябыштырылган, тоткан җирдән чыгу, салыну, төшү; өзелеп, аерылып китү. Бәйләгән әйбернең күзе өзелеп сүтелә башлавы турында оекның күзе ычкынган 2. Тотылган, эләккән, бәйләнгән җирдән кинәт котылу, аралану,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
котылу — (КОТЫЛДЫРУ) – 1. Бәләдән арыну, куркыныч, авыр хәлдән һ. б. чыгу. Тискәре гадәттән, яман эштән арыну 2. Куркынычтан сакланып калу, исән калу 3. Ычкыну, тотылган, эләккән җирдән качу 4. Көтелгән зур җәза яки күп чыгым урынына кечкенә җәза яки аз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрәү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрләү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыбырчыну — Берәр нәрсәдән борчылып, ризасызланып яки берәр җиргә ашкынып, аякларны бер урында тыпырдатып тору 2. Берәр нәрсәдән яки кеше кулыннан ычкыну, котылу өчен бөтен тәне, кул аягы белән тиз тиз тәртипсез хәрәкәтләр ясау, бәргәләнү, чәбәләнү 3. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыпырчыну — Берәр нәрсәдән борчылып, ризасызланып яки берәр җиргә ашкынып, аякларны бер урында тыпырдатып тору 2. Берәр нәрсәдән яки кеше кулыннан ычкыну, котылу өчен бөтен тәне, кул аягы белән тиз тиз тәртипсез хәрәкәтләр ясау, бәргәләнү, чәбәләнү 3. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чишелү — 1. (Чишү) 2. Бәйләнгән бау, шнур, җеп кебек нәрсәләрнең очлары ычкыну, аерылу, сүтелү. Берәр бәйләнгән, төрелгән әйбер сүтелү, ачылып китү төенчек ч. 3. Төймәсеннән, каптырмасыннан һ. б. ш. ычкынып ачылу (кием салым тур) 4. Ачыклану, билгеле булу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгару — 1. Нәрсәне дә булса берәр әйбернең эченнән тышка алу, тышка алып кую. Сыеклыкка батырылган берәр нәрсәне кире алу. Берәр җирдән казып яки тартып алу 2. Каян да булса берәр нәрсәне күтәреп алып чыгу, күчерү 3. Кемне дә булса берәр нәрсәнең эченнән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге